Czym jest wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe jest to stan psychiczny stanowiący reakcję ludzkiego mózgu na przewlekłe zmęczenie i stres związany z wykonywaną na co dzień pracą. Początkowo uznawano je za syndrom typowy dla grup zawodowych związanych z pomaganiem i pracą polegającą na ciągłym kontakcie z drugim człowiekiem. Szczególnie narażone więc byłyby zawody pielęgniarskie i lekarze, ale także nauczyciele lub urzędnicy. Współcześnie prowadzone badania pokazują jednak, iż problem ten dotyczyć może każdego, bez względu na wykonywaną profesję. Według prowodyrki badań w tej tematyce, Christiny Maslach, wypalenie objawia się w trzech wymiarach:
1. Wyczerpania emocjonalnego
Objawia się ono:
- zmęczeniem,
- niechęcią do pracy,
- drażliwością,
- wybuchami gniewu,
- problemami z koncentracją,
- apatią,
- bólami głowy,
- problemami ze snem,
- kołataniem serca,
- obniżeniem odporności.
Objawy to:
- dystans i powierzchowność kontaktów interpersonalnych,
- obniżony poziom empatii,
- zobojętnienie,
- spadek zaangażowania w powierzone obowiązki,
- negatywne podejście do współpracowników i klientów,
- wycofanie.
Przykładami mogą być:
- niezadowolenie z efektów wykonywanej pracy,
- poczucie mniejszej skuteczności,
- zanik poczucia sprawczości,
- wrażenie marnowania czasu,
- obniżenie samooceny,
- uczucie braku celu i sensu.
Przyczyny wypalenia zawodowego
Na wystąpienie wypalenia zawodowego może mieć wpływ wiele różnorodnych czynników, począwszy od relacji interpersonalnych, a kończąc na cechach indywidualnych, jak np. perfekcjonizm lub nadwrażliwość.
Można jednak wyróżnić czynniki, które bezsprzecznie sprzyjają jego nastąpieniu. Są to:
- długotrwały stres,
- nieadekwatne wynagrodzenie,
- ciągła presja czasu i nieefektywne zarządzanie w firmie,
- przeciążenie pracą i nadgodziny,
- wysokie wymagania zwierzchników,
- monotonia,
- rywalizacja międzypracownicza,
- konflikty w miejscu pracy i niska kultura pracy,
- brak czasu na odpoczynek oraz życie osobiste,
- brak możliwości rozwoju w wykonywanym zawodzie.
Raport Haystack Analytics, a wypalenie zawodowe wśród programistów
Na początku roku 2021 firma inżynieryjna Haystack Analytics oraz firma ankieterska Survation przeprowadziła wspólny projekt badawczy. Miał on na celu zrozumienie oraz zbadanie wpływu wypalenia zawodowego na osoby pracujące w branży IT.
Wyniki okazały się być szokujące nawet dla samych badaczy. Wynika z nich, iż 83% inżynierów oprogramowania zgłosiło wypalenie zawodowe. Według 47% badanych główną przyczyną jest obciążenie pracą, 31% wskazało na nieefektywne procesy, a 29% wymieniło niejasne cele i zadania. Jest to o tyle niepokojące, iż współczesna gospodarka opiera się w znacznym stopniu o branżę IT. Serwis Statistica oszacował, że pomimo wzrostu wypalenia zawodowego do 2024 roku globalna populacja programistów wzrośnie do blisko 29 milionów.
Ostatnie dwa lata pandemii COVID-19 pogorszyły sytuację. Zgodnie z raportem aż 81% programistów zgłosiło zwiększone wypalenie zawodowe z powodu koronawirusa. Powodów takiego stanu rzeczy ma być kilka. Powtarzającym się najczęściej było zdecydowane zwiększenie ilości pracy wynikające z potrzeb społeczeństwa. To na barki programistów spadł ciężar zaopatrzenia państw i firm prywatnych w narzędzia umożliwiające nie tylko pracę w systemie home office - dziś prawie każdą czynność możemy wykonać zdalnie. Bankowość internetowa, zakupy przez Internet, a nawet prowadzenie zajęć szkolnych - to wszystko zostało dostarczone nam dzięki wzmożonej pracy branży IT. Za tym idą związane z tym nadgodziny i stres. Trzema głównymi powodami uczucia wypalenia zawodowego podczas pandemii w ankiecie były:
- przeciążenie pracą,
- ogólny niepokój związany z COVID-19,
- niepewność przyszłości.
Wypalenie zawodowe, a praca zdalna
Także ze względu na pandemię, bardzo często praca programisty przyjmuje formę zdalną, bądź hybrydową (połączeniem zdalnej ze stacjonarną). Wynika to z bezpieczeństwa przed potencjalnym zakażeniem koronawirusem, ale również z wielkiej wygody pracowania z zacisza własnej kanapy. Niestety analizy wykonane przez M. Dobrowolską i M. Ślazyk-Sobol w 2017 wskazują na pewną niepokojącą tendencję. Osoby pracujące zdalnie są narażone na większe ryzyko spadku zaangażowania w wykonywane czynności, ponieważ nie identyfikują się z organizacją, dla której pracują, nie są w stanie doświadczać wartości firmy w życiu codziennym. Praca zdalna wzmaga uczucie izolacji, pracownik nie ma bezpośredniego kontaktu ze współpracownikami, co wpływa nie tylko na jego dobrostan, ale uniemożliwia także wczesne wykrycie symptomów wypalenia zawodowego i podjęcie odpowiednich czynności zaradczych.
Praca w miejscu zamieszkania utrudnia także utrzymanie balansu pomiędzy pracą, a życiem prywatnym. Ciężej jest je oddzielić w zdalnym systeme pracy, co niekorzystnie wpływa na produktywność pracownika. Dotyczy to również osób pracujących po godzinach lub ciągle się doszkalających, czego niejako wymaga praca w branży IT. Można zauważyć więc większe narażenie na wypalenie zawodowe w tej grupe zawodowej.
Jak uniknąć wypalenia zawodowego i co zrobić, kiedy ono się pojawi?
Wypalenie zawodowe może pojawić się z winy warunków organizacji miejsca pracy, bądź przez konkretne predyspozycje danego pracownika. Przyczyny tego zjawiska mogą być bardzo różne i złożone, dlatego warto przyjrzeć im się w pierwszej kolejności podczas podejmowania prób radzenia sobie z nim. Urlop lub dłuższe przerwy między wykonywanymi projektami mogą być dobrym pomysłem, lecz jeśli to nie w przemęczeniu tkwi problem, to szybko może okazać się, że problem powróci. Świetnym rozwiązaniem może się wydawać także zmiana pracy, ale skuteczność tej metody zależeć będzie nie tylko od przyczyny, ale również od etapu rozwoju syndromu, dlatego podstawą walki z wypaleniem zawodowym powinno być zapobieganie jego wystąpieniu.
Podstawowymi środkami zaradczymi w walce z wypaleniem zawodowym są:
- Urlop lub po prostu kilka dni wolnego - to nie grzech. Nie warto czekać, aż nadejdzie całkowite wyczerpanie, żeby pozwolić sobie na krótką przerwę w pracy. Odpoczynek stanowi pierwszą linię frontu w walce ze zmęczeniem. Być może to właśnie brak odpoczynku sygnalizuje organizm, podpowiadając stan wypalenia zawodowego.
- Równowaga między życiem prywatnym, a zawodowym. Ta jest często zaburzona przez przepracowane nadgodziny lub zdalny system pracy. Warto pamiętać, że spędzanie czasu w towarzystwie znajomych, poświęcanie się pasjom i rozrywce, to również sposoby na zachowanie dobrego stanu zdrowia. Nawet osoby introwertyczne w obliczu pandemii nie były w stanie żyć w całkowitym odosobnieniu.
- Znalezienie nowego hobby, szczególnie jeżeli aktualnie jest nim programowanie. Wykonywanie tej samej czynności przez cały dzień, w pracy i po jej godzinach, może spowodować ogromne wyczerpanie umysłowe. Warto znaleźć inne zajęcie, które nie tylko sprawi nam przyjemność i zajmie czas oraz myśli, ale także spowoduje wyjście z domu i interakcje z innymi ludźmi.
- Prowadzenie zdrowego trybu życia. Odpowiednia ilość snu, prawidłowe odżywianie, wystarczające spożycie wody i aktywność fizyczna to pierwsze zalecenia dla osób z jakimikolwiek zaburzeniami natury psychicznej. Warto pamiętać, by o nie zadbać.
- Ustalanie realistycznych celów zawodowych. Narzucanie na siebie wygórowanych oczekiwań może przynieść skutek odwrotny od zamierzonego - zamiast zmotywować, zniechęci do pracy. Należy więc mierzyć siły na zamiary i oczekiwać od siebie tylko tego, co jest się w stanie wykonać.
- Walka z rutyną i rozwój zawodowy to kolejne ważne elementy higieny życia zawodowego. Opłaca się nie tylko pamiętać, by zakres obowiązków odpowiadał predyspozycjom pracownika, lecz by jego kompetencje mogły być stale rozwijane.
- Psychoedukacja i uświadamianie pracowników o skali problemu. Tym samym zwiększymy świadomość zarówno swoją, jak i innych oraz wyczulimy środowisko na pierwsze oznaki wypalenia.
- Kontakt z psychologiem. Pomoc specjalisty jest nie tylko lekiem na wypalenie zawodowe, ale powinna być także środkiem zaradczym. Kiedy pojawiają się pierwsze objawy problemu, jednym z pierwszych kroków powinien być kontakt ze specjalistą.
Podsumowanie
Wypalenie zawodowe może dotknąć każdego, bez względu na wykonywany zawód. Choć istnieją "grupy ryzyka", to złożoność problemu wypalenia znacznie utrudnia wyklarowanie jednego, skutecznego sposobu na jego uniknięcie. Istnieją jednak sposoby zarówno na zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia wypalenia zawodowego, jak i na jego leczenie. Gdy nie radzimy sobie z syndromem samodzielnie, powinniśmy skierować nasze kroki ku specjalistom, którzy pozwolą zrozumieć nasze zachowania.
To wszystkie na dzisiaj. Jeżeli taki artykuł Ci się spodobał, to koniecznie dołącz do mojej społeczności – darmowe zapisy, gdzie będziesz również miał dostęp do dodatkowych materiałów i przede wszystkim bonusów. Do zobaczenia w kolejnym artykule.
Poprzedni artykuł - Jak Zostać Senior Developerem? Ile Czasu Potrzeba By Zostać Senior Developerem?
Następny artykuł - 10 Cech Dobrego Programisty
![[E-Book] Jak Zostać Programistą Od Zera Do Eksperta (PDF)](/content/images/jak-zostac-programista-od-zera-male.png)
![[E-Book] Rekrutacja Programisty C#/.NET (PDF)](/content/images/rekrutacja-programisty-csharp-dotnet.png)